يكي از مهم‌ترين ابزارهاي دولت و وزارت بازرگاني براي كنترل قيمت‌ها، جلوگيري از احتكار، ايجاد كمبود مصنوعي كالاهاي ضروري در بازار و سرانجام كنترل انتظارات تورمي ناشي از اصلاح قيمت‌ها در طرح هدفمندسازي يارانه‌ها، خريد و ذخيره‌سازي 22 قلم كالاهاي اساسي خوراكي و غيرخوراكي است.

اين ذخيره‌سازي حدود 10 ماه پيش از اصلاح قيمت‌ها آغاز شده است و همچنان ادامه دارد. در همين حال وزارت بازرگاني ديروز با اعلام اين‌كه ذخاير كالايي احتياطي وارد شده تاكنون مورد استفاده قرار نگرفته است، جزئيات جديدي را از اقلام، تركيب و سهميه هر استان از اين ذخاير اعلام كرد. بر اين اساس ذخاير كالايي احتياطي به 2 دسته خوراكي و غيرخوراكي تقسيم مي‌شوند. در گروه خوراكي 13 قلم كالا شامل برنج، روغن، شكر، ماكاروني، پنير، كره، گوشت قرمز، گوشت سفيد، سيب درختي، پرتقال، چاي، گوجه‌فرنگي، شير، تخم‌مرغ و حبوبات شامل نخود، عدس و لوبيا قرار مي‌گيرند. در گروه غير خوراكي نيز نهاده‌هاي دامي شامل ذرت، جو، سويا، كنجاله، انواع كاغذ، لاستيك، پودر شوينده، سيمان، روغن موتور و انواع مقاطع فولادي شامل تيرآهن، ميلگرد و ورق در سايزهاي مختلف مرتب شده‌اند.

از ميان كالاهاي يادشده دولت 3 قلم كالاي روغن، قند و شكر و برنج را به عنوان كالاي استراتژيك محسوب كرده و بخش عمده سياست تامين و ذخيره‌سازي خود را به آن اختصاص داده است. كل برنامه دولت براي تامين ذخاير احتياطي كالاي هدفمندي يارانه‌ها بيش از 2 ميليون تن است كه بخش عمده آن وارد كشور شده و باقيمانده آن نيز خريداري شده يا در حال تخليه و يا در حال حمل با كشتي به سوي كشور است. يدالله صادقي، مديركل دفتر برنامه‌ريزي تامين، توزيع و تنظيم بازار وزارت بازرگاني كه مسووليت خريد و ذخيره‌سازي اين ذخاير كالايي را برعهده دارد، به خبرنگار ما گفت: نگاه ما به ذخاير كالايي در 3 سطح است. سطح نخست H0 (اچ ـ صفر) است كه به آن موجودي انبار مي‌گويند كه موجودي معمولي انبارهاي موجود در بازار را شامل مي‌شود. وزارت بازرگاني به طور دائم اين موجودي را پايش كرده و نظارت مي‌كند تا اگر كمبود يا كاهشي در آن ايجاد شد به سرعت وارد عمل شود.

وي افزود: سطح دوم H1 (اچ ـ يك) است كه شامل ذخيره‌سازي كالاهاي خوراكي و غير خوراكي مهم و اساسي است كه بيش از يك ميليون تن از آن ذخيره‌سازي شده است. براي ذخيره‌سازي اين سطح در تفاهم‌نامه‌اي كه با تشكل‌هاي بخش خصوصي صورت گرفته، آنها براي دريافت تسهيلات بانكي با نرخ متوسط 15 درصد سود به بانك‌ها معرفي شده و اقدام به واردات كالا مي‌كنند. سپس دولت اين كالاها را قيمت‌گذاري نهايي كرده به نوعي كه تمامي هزينه‌ها و سود معقول در آن لحاظ شده باشد با آن قيمت‌ها كه اجازه افزايش قيمت نيز ندارد، به مرور وارد بازار شود.صادقي خاطرنشان كرد: سطح سوم ذخاير H2 (اچ ـ دو) است كه به 3 قلم كالاي استراتژيك و ويژه اختصاص دارد كه دولت و شركت بازرگاني دولتي ايران به طور مستقيم آن را وارد كرده و انبار مي‌كند.

صادقي درباره توزيع ذخاير كالايي هدفمندي يارانه‌ها در كشور گفت: ما براي توزيع ذخاير كالايي 2 نوع استان را در نظر گرفته‌ايم. در مرحله اول 4 قلم كالا را به تمام 31 استان كشور فرستاده‌ايم تا انبار كنند.

آنها اختيار دارند در صورت احساس نياز بلافاصله اين 4 قلم كالا را وارد بازار كنند تا قيمت‌ها افزايش نيابد. برنج، شكر، گوشت قرمز و مرغ اين 4 قلم كالا را تشكيل مي‌دهد.وي افزود: اما بعلاوه ما 10 استان را براي ذخيره‌سازي عمده كالاهاي ذخيره شده براي هدفمندي يارانه‌ها انتخاب كرده‌ايم. پراكندگي جغرافيايي اين 10 استان به گونه‌اي است كه امكان ارسال كالا در شرايط لازم به تمامي نقاط كشور فراهم باشد. به عنوان مثال عمده ذخاير احتياطي ‌برنج در 3 استان مازندران، گيلان و گلستان ذخيره شده است. همچنين ذخاير كالاهايي چون شكر و روغن خام عمده در استان‌هاي خوزستان، هرمزگان و بوشهر قرار گرفته و انبارهاي لازم نيز به آنها اختصاص يافته است تا در صورت نياز به ساير نقاط كشور حمل شود.

صادقي درباره سيستم انبارداري اين ذخاير كالايي تصريح كرد: ما بنابه استعداد استان‌هاي مختلف و نوع كالا و جغرافياي استان از 3 نوع انبار شركت بازرگاني دولتي، شركت پشتيباني امور دام و مباشرين بخش خصوصي استفاده مي‌كنيم. ضمن اين كه ظرفيت انبارهاي كشور براي نگهداري اين ذخاير در حال افزايش است.وي خاطرنشان كرد: ذخاير كالاهاي استراتژيك كشور طوري است كه اگر اصلا توليد يا واردات نداشته باشيم، به تنهايي بيش از يك سال نياز كشور را تامين مي‌كنند كه از شكر و برنج مي‌توان به عنوان 2 مثال در اين‌باره ياد كرد. ضمن اين كه ذخاير H0 كالايي كشور كاملا طبيعي و درحد نياز بلندمدت كشور است.

اين مقام وزارت بازرگاني گفت: تمايل بخش خصوصي براي مشاركت به تامين ذخاير احتياطي كالا آنقدر است كه حتي برخي افراد با سرمايه‌گذاري شخصي و بدون استفاده از تسهيلات بانكي اقدام به اين كار كرده‌اند.صادقي با اشاره به قيمت‌گذاري ذخاير احتياطي كالايي اظهار كرد: قرار ما با واردكنندگان اين است كه اين ذخاير را هر وقت كه نياز به استفاده‌شان بشود، با قيمت‌هاي قبل از هدفمندي يارانه‌ها به بازار عرضه كنند.با اين وجود قيمت‌ها رو به كاهش است، مثلا متوسط قيمت هر كيلو برنج خارجي 200 تومان كاهش داشته است و قيمت متوسط هر كيلو روغن نباتي روي 2000 تومان ثابت مانده است.

سيد علي دوستي‌موسوي
گروه اقتصاد