درپي بروز مشكلاتي در آزمون دكتراي دانشگاه‌ها كه در آن گزينش دانشجو بنابر آزمون داخلي دانشگاه‌ها و نظر شوراي استادان امكان‌پذير بود، وزارت علوم و نمايندگان مجلس درصدد تغيير نحوه گزينش دانشجوي دكتري برآمدند كه برطبق آن امسال براي اولين بار برگزاري آزمون دكتري از انحصار دانشگاه‌ها خارج و سراسري اعلام شد.

آنچه پيش از اين اعلام شده است، ثبت‌نام اين آزمون در رشته‌هاي مختلف از 3 بهمن امسال آغاز مي‌شود و آزمون 25 فروردين 90 برگزار خواهد شد. همچنين پذيرش در اين آزمون به معني قبولي در تحصيل در دوره دكتري نيست و داوطلبان چند برابر ظرفيت به دانشگاه‌ها معرفي مي‌شوند كه از آن پس دانشگاه‌ها به پذيرش دانشجويان مورد نياز خود با روش‌هايي مانند مصاحبه يا آزمون مي‌پردازند.

براساس اين گزارش، از ميان دانشگاه‌هايي كه نحوه پذيرش دانشجوي دكتري را در سال آينده اعلام كرده‌اند دانشگاه‌هاي شهيد بهشتي، علم و صنعت و صنعتي اصفهان، از طريق مصاحبه و بررسي سوابق تحصيلي داوطلبان، دانشجويان را گزينش مي‌كنند، دانشگاه‌هاي الزهرا و اصفهان قرار است فقط پس از معرفي داوطلبان از روش مصاحبه استفاده كنند و نيز دانشگاه‌هاي تربيت معلم، شيراز و فردوسي مشهد، علاوه بر آزمون سازمان سنجش آزمون جداگانه و مصاحبه برگزار مي‌كنند.

جزئيات گزينش دانشگاه‌هاي علامه طباطبايي، تهران، هرمزگان و شهيد چمران اهواز هنوز به طور شفاف اعلام نشده است.

آزمون دكتري سال 90 در حالي به شكل و شيوه جديد فروردين 90 برگزار مي‌شود كه قرار است به نگراني داوطلبان درباره گزينش سليقه دانشگاه‌ها پايان دهد، اين درحالي است كه برخي داوطلبان هنوز از نبود شفافيت در معيارهاي پذيرش دانشجوي دكتري ابراز نگراني مي‌كنند.

مرتضي غلامي، دانشجوي دكتراي آموزش زبان انگليسي كه 2 سال براي ورود به اين دوره پشت كنكور دانشگاه‌ها ماند، مي‌گويد: باوجود اين كه در چند سال گذشته دوبار در آزمون زبان عمومي و آزمون كتبي دو دانشگاه پذيرفته و سپس در مصاحبه با وجود داشتن سابقه پژوهشي مردود اعلام شدم، اما به آينده اين آزمون هم چندان خوشبين نيستم چون باز هم اختيار گزينش به دست افرادي است كه سابقه گزينش سليقه‌اي در انتخاب داوطلبان دارند.

اين انتقاد در حالي از سوي اين دانشجوي دكتري و برخي داوطلبان مطرح مي‌شود كه محمدعلي زلفي‌گلي رئيس دانشگاه بوعلي همدان ماه‌ها پيش در پاسخ به اين انتقاد گفت: نقش استادان در گزينش دانشجوي دكتري كاهش مي‌يابد، اما اين مورد انتقاد است چون در اين روش برخي همكاران با استاد دانشجويي كه از شناخت خوبي نسبت به او برخوردار نيستند همراه مي‌شوند و اين امر همكاري استاد را به حالت اجباري تبديل مي‌كند، در اين صورت انگيزه دانشجو براي پايان‌نامه كم مي‌شود. اين اظهارات يكي از مديران نظام آموزش عالي كه مهر تاييدي بود بر دخالت سليقه‌‌اي استادان در گزينش دانشجوياني كه از قبل نسبت به آنها شناخت دارند، اين شبهه را مطرح مي‌كند كه چطور در بزرگ‌ترين و معتبرترين مراكز آموزش عالي دنيا، استعدادها از دورترين و گاه محروم‌ترين كشورها توسط استادان گزينش و پرورش مي‌يابند و چنين آسيبي در روابط استاد و دانشجو مشاهده نمي‌شود؟ از سوي ديگر مدافعان آزمون دكتراي نيمه متمركز معتقدند كه در اين آزمون، غربالگري مرحله اول در پذيرش داوطلبان از سوي سازمان سنجش صورت مي‌گيرد و قدرت اعمال سليقه را كاهش مي‌دهد.

از يك ماه قبل كه وزارت علوم مهم‌ترين سرفصل‌ها و منابع‌ آزمون دكتراي 90 را در رشته‌هاي مختلف اعلام كرده بسياري از داوطلبان آزمون 90 به تهيه منابع اعلام شده پرداختند، اما بتازگي خبر مي‌رسد كه برخي سرفصل‌ها تا 80 درصد از سوي وزارت علوم تغيير مي‌كند، برخي مديران سازمان سنجش با تاييد اين خبر، از جزئيات تغييرات و زمان اعلام نهايي سرفصل‌ها ابراز بي‌اطلاعي كردند. به گزارش برخي منابع غيررسمي، آخرين جلسه مشترك سازمان سنجش و وزارت علوم نيز روز چهارشنبه 22 دي برگزار شد ولي هنوز نتيجه قطعي اعلام نشده است.

برخي داوطلبان در تماس با روزنامه از احتمال تغيير مجدد سرفصل‌ها با وجودي كه فقط 3 ماه به برگزاري آزمون مانده، ابراز نارضايتي كرده و خواستار توقف تغييرات شده‌اند، اين در حالي است كه ابوالفضل حسني، مديركل دفتر گسترش آموزش عالي، درباره اين انتقادات مي‌گويد: شايد افرادي كه اين انتقادات را مطرح مي‌كنند مي‌خواهند كار را به معرفي 4 كتاب و راه افتادن كلاس‌هاي كنكور دكتري ختم كنند. به گفته وي، هنوز منبعي براي آزمون اعلام نشده بلكه سرفصل‌ها مشخص شده است.

با تمام اينها هنوز برخي منتقدان در واكنش به اين آزمون جديد معتقدند به رغم ادعاي مسوولان اين آزمون به طور عادلانه تمام تخصص‌هاي دكتري را پوشش نمي‌دهد، اين‌ آزمون نمي‌تواند شباهتي به آزمون GRE (آزمون سنجش استعدادها در دانشگاه‌هاي آمريكا) داشته باشد و اين آزمون به مهاجرت استعدادها دامن خواهد زد.

هرچند پيكان تيز انتقادات به آزمون دكترايي است كه هنوز برگزار نشده، اما در سوي ديگر آزمون دكتراي دانشگاه آزاد هم نشان مي‌دهد، كه پاي گزينش عادلانه دانشجوي دكتري در نظام آموزش آزاد هم مي‌لنگد.

برخي دانشجويان و داوطلبان آزمون دكتراي دانشگاه آزاد، مدعي‌اند كه باوجود معرفي رشته‌ها در يك دانشگاه، پس از اعلام نتايج مشخص مي‌شود كه آن دانشگاه، حق پذيرش دانشجوي دكتراي ندارد.

دانشجويان به عنوان نمونه به آزمون دكتراي معماري اشاره كرده‌اند كه طي آن در سال جاري براساس اطلاعات دفترچه آزمون مي‌بايست 16 نفر در دو واحد «تهران مركز» و «علوم و تحقيقات» پذيرفته شوند كه متاسفانه فقط دانشگاه علوم و تحقيقات دانشجوي دكتري پذيرفته و به رغم وعده دانشگاه آزاد، واحد تهران مركز حق گزينش دانشجوي دكتري ندارد. پس از بارها تماس با مركز آزمون دانشگاه آزاد، با وجود تاييد برخي منابع خبري، هنوز پاسخ دقيقي از علت اين بي‌نظمي در دانشگاه آزاد اعلام نشده و برخي داوطلبان با رتبه‌هاي مطلوب از ورود به اين دوره بازمانده‌اند.

كتايون مصري
گروه جامعه