هر نمايشنامه‌نويسي معمولا بنا به احساس دروني كه غالبا با دلواپسي همراه است، ناگزير به قلم پناه مي‌برد تا جامعه را از دغدغه خود آگاه سازد يا در اثر خود به جستجوي گمشده‌اي برمي‌آيد. توجه خاص من به فرهنگ ايراني از همين جهت است.

فرهنگ ايراني و هويت ايراني همه دلواپسي، دغدغه و انديشه من است. سعي مي‌كنم با زبان نمايش فرياد كنم: هويت ما گمشده است، هشدار مي‌دهم، تا گوشي شنوا پيدا شود، حتي مليت چند هزار ساله‌مان را هدف مي‌گيرم تا بلكه به هويت خود دست يابم.

نه. مقوله اعتلاي فرهنگ بحث ديگري است و اصلا در آن ادعايي ندارم. چيزي كه از دوران جواني و سال‌هاي دهه 40 و 50 خورشيدي باعث دلواپسي من بوده، هويت ايراني است. مساله سبك شمردن و بي‌اعتنايي به هويت ايراني كه نتيجه كم‌كاري فرهنگي است. متاسفانه اهل فرهنگ ما دچار اعوجاج‌ها، دوگانگي‌ها و پيچ وخم‌هاي بي‌ربط شده‌اند. وقتي كه جامعه دچار نوعي مدرنيزم افراطي مي‌شود، دقيقا از گم شدن هويت‌مان لطمه مي‌خوريم. جهاني كه امروزه به آن جهان متمدن مي‌گوييم كاملا با فرهنگ ايراني تفاوت دارد.

برعكس به قدري واضح است كه اصلا نياز به آمار و توضيح هم ندارد. تنها با يك نگاه سرسري درمي‌يابيم كه فرهنگ روم ‌باستان، يونان ‌باستان و حتي چين‌ باستان چه اندازه مورد توجه قرار مي‌گيرند. چقدر پيرامونشان فيلم مي‌سازند، تحليل و تفسير مي‌كنند و جهان امروز غرب خود را ميراث‌دار آنها مي‌دانند، اما به موازات اينها فرهنگ ايراني يا ناديده گرفته مي‌شود يا بر عليه آن فيلم مي‌سازند. براي مثال آنان مي‌خواهند نام بربر كه به دليل شكست يونان از دلاوران ايراني بوجود آمد را زنده كنند. تمدن چند هزار ساله ما را بربر و وحشي مي‌خوانند.

من به خودمان هشدار مي‌دهم چون باعث ناديده گرفتن و اهانت به فرهنگ ايراني شده‌ايم. آنان حتي درباره آبريزگاه‌هاي روم ‌باستان بر اساس تحقيقات علمي فيلم ساخته‌اند، اما درباره پديده چاپارخانه يا سيستم پيك در ايران باستان يك كلمه حرف نمي‌زنند. نكته دردآور اين است كه ما خود نيز نسبت به تاريخ و تمدنمان سكوت كرده‌ايم و به فرهنگمان بي توجه هستيم.

تقريبا مي‌توانم بگويم هيچ. حتي اگر از تلاشم در اين زمينه ابراز رضايت كنم، بايد ديد كه حاصل آن چه بوده است. من در جو فرهنگي كار مي‌كنم كه تيراژ نمايشنامه تنها 1000 نسخه است، آن هم اگر از بين 100 نمايشنامه يكي از آنها به چاپ برسد. پوستر همين نمايش «كافه مك آدم» 4 روز پس از اجرا آماده شد. تا 2 روز اول اجراي ما هيچ‌گونه تبليغاتي نشده بود. حالا اين تئاتر با در نظر گرفتن گنجايش اندك سالن و تعداد اجراي كم حداكثر 5 تا 6 هزار تماشاگر خواهد داشت كه در برابر ديگر رسانه‌ها زياد نيست. شما بگوييد كه اين كوشش چه تاثيري دارد و به كجا مي‌تواند برسد؟ بايد در سطح دانشگاهي و رسانه‌هاي پرتيراژ آن هم با احساس مسووليت خاصي نسبت به حمايت از تئاتر اقدام كرد، اما واقعا هيچ توجهي به اين مهم نمي‌شود.

اشاره مي‌كنم به ديالوگ شخصيت «كتايون» در نمايش «كافه مك آدم» كه به واقع حديث نفس ما نمايشگر آن است كه: «ما همون تو شناسنامه يك مهر جنون داريم...» اگر اين مهر جنون را نداشتيم، در چنين شرايطي به دنبال تئاتر نبوديم. نوعي عشق مجنون‌وار ما را به تئاتر متصل كرده است.

بله. مثلا در مورد زبان تاريخي‌مان بدون علم عمل مي‌كنيم. همان‌طور در مورد زبان صدر اسلام عاري از هرگونه شناخت زبان‌شناسانه و اشراف بر ادبيات و زبان آن زمان كار ارائه مي‌دهيم. حتي در مورد زبان مردم 50 سال پيش بي‌علم رفتار مي‌كنيم. هر جا يك شخصيت از 40 سال پيش را مي‌خواهند مطرح كنند، يكسري جمله و اصطلاح توي دهانش مي‌گذارند كه اصلا مبين آن شخصيت نيست. اين زبان را از فيلم فارسي گرفته‌اند.

از مهم‌ترين آنها ندانستن است. بي‌تجربگي مي‌تواند دليل ديگري باشد.

بله. اگر درست برنامه‌ريزي و كار كنيم، مي‌شود. مثلا نمايش كرگدن به كارگرداني حميد سمندريان كه حدود سال‌هاي 49 ـ 48 روي صحنه رفت، مگر چقدر تماشاگر داشت؟ مگر مخاطبان آن از همه طبقات جامعه بودند؟ اما آن روزها در تمام تهران بحث نمايش كرگدن بود. كل جامعه درگير اين موضوع شده بود؛ از مسافران تاكسي گرفته تا مردم كوچه و بازار. البته همه اين نمايش را نديده بودند، اما هر كسي كه اين نمايش را ديده بود، حرف اين نمايش را يعني پديده كرگدن شدن انسان را به جامعه انتقال داده بود.

وقتي دارم كار مي‌كنم، نشان مي‌دهد كه به آن اعتقاد دارم. آن چه وظيفه من نويسنده و هنرمند است، دارم انجام مي‌دهم. بايد ديگران هم به وظيفه خود عمل كنند.